ÇEÇENİSTAN

GENEL BİLGİLER

ADI: ÇEÇEN-İÇKERİYA CUMHURİYETİ

YÜZÖLÇÜMÜ: 16.000 km2

NÜFUSU: (1992): 1.300.000 Çeçen :1.000.000, Rus, Ermeni vb unsurlar: 300.000

BAŞKENTİ: Çeçenistan'ın başkenti Caharkala’dır. Bu ad Dudayev’in şehadetinden sonra verilmiştir. Kentin tarihi adı Sölc-ghala (Sölca-kale) dır. Sovyet dönemi Ruslarca verilen ad Grozni'dir. Rusçadır, "korkunç" demektir.

ŞEHİRLERİ: Şali (Çeçen'ce Tela, 1990'da kent oldu), Gudermes (1941'de kent oldu), Argun (1967'de kent oldu), Urus-Martan (1990'da kent oldu).

İLÇELERİ: Nauriski, Telkovski, Nadtereçnıy, Grovnenskiy, Gudermezkiy, Açhoy-Martan, Urus-Martan, Şali, Nozhay-Yurt (Nocay-Yurt), Vedeno (Viedan), Sovyetskoya.ÇEÇENYA'NIN

KAFKASYA'DAKİ SINIRLARI: Doğusunda ve güneydoğusunda Rusya Federasyonuna bağlı Dağıstan Cumhuriyeti, güneyinde Gürcistan, batısında İnguşetya Cumhuriyeti, kuzeyinde Stavropol Kray ve Kalmukya Cumhuriyetleri bulunmaktadır.

DAĞLARI: Çeçenya'nın güneyi tamamen dağlıktır. Bu dağlar batıdaki Nazrani'den başlayıp doğudaki Gerzel-dola kadar uzanır.
En batı uçta bulunan Stolovaya dağından İtumgalla'ya kadar uzanan sıradağlar Taşlır Dağları (Thulgandagghaş) adını alır.
Taşlık sıradağlarının kuzeyinde Sunzha (Sunja) sıradağları adı verilen dağlar vardır. Onunda kuzeyinde Terek sıradağları bulunur. Sunzha sıradağlarının arasından dikine Terek Nehrinin Sunzha koluna bağlı büyük çaylar akar.
Dağlardan daha çok sözü edilmesi gerekenler Çeçenya'nın güney sınırını oluşturanlardır. Batıdan doğuya doğru sınır boyunca uzanan büyük dağlar, Kafkas sıradağlarının birer tepeleri olarak kabul edilebilir:
Stovolaya Dağı: (2993 m.)Şan Dağı : (4451 m.)Hahalgi (Xaxalgi): (3032 m.)Tebulosynta (Tiebuolt lam): (4493 m.)Diklosmta (Dikaluoy lam) : (4285 m.)Cobolgo Dağı :(2725 m.)

NEHİRLERİ:
Çeçenya'nın en önemli nehri Terek Nehridir. Bu step tipli nehir tipine girmektedir. Bu nehir Kafkas sıradağlarının buzluklarından kaynaklıdır. Kuzey Otesya'nın Mozdak nehrinden Çeçenya'nın Bienon-Yurt istikametinde ülkeye girer. Batıdan doğuya doğru hafif bir kavisle uzanır. Dağıstan'a yakın kuzeye dönerek Kızıldiyar istikametinde akar, Kaspi Denizine (Hazar Denizi) dökülür. Uzunluğu 590 km'dir.
Terek'ten sonra Çeçenya'nın en önemli nehri Sunzha (Sunca) Nehridir. Bu nehir Terek Nehri'nin en büyük kollarındandır. Sunzha Nehri Çeçenya'nın güneyindeki Taşlık sıradağlarından kaynaklanır. Güneyde kuzeye doğru dikine akan Assa, Argun, Hulahula çaylarıyla beslenir. Kuzey Otesya'nın doğu sınırlarını dikine kesip Nazran'a (İnguşya'nın Baş nehri) ulaşır ve oradan Marbulak'a (Erıthoy) doğru döner, Caharkala’ya varır. Buradan Gudermes'e, Gudermes'ten kuzeye döner ve Telkovski rayonunun güneyinden Terek Nehrine dökülür.
Sunzha (Sunca)- nehrini, batıdan doğuya doğru sayarsak Assa, Argun, Hulahulo gibi büyük çaylar besler.
Assa Çayı- Fortonga, Gexi, martan çayları besler. Assa Gürcistan'dan kaynaklanır. Sunzhenskiy rayonuna ait Nesterovskaya'ya kadar kuzeye doğru dikine indikten sonra doğuya yönelir, Urus-Martan rayonunun hemen kuzeyinden Sunzha nehrine dökülür. Gexi (Gehi), Martan gibi kolları vardır.
Argun Çayı- Assa gibi Argun da Sunzha nehrinin büyük kollarındandır. Gürcistan'ın Şatili'sinden Çeçenya'ya giren Sovyetskoya rayonunun ortalarında dikine kuzeye dönen bu çay Şatili rayonunun en kuzeyinde, şimdiki Argun ilinin tam kuzeyinde Sunzha'ya dökülür. Şaro Argun, Çhentiyn Argun adlı iki kolu vardır.
Hulahulo Çayı-Sunzha nehrinin üçüncü büyük koludur. Dağıstan'ın Gogalt köyünden Çeçenya'ya (güneydoğudan) girer. Şali ile Gudermes kentinden Sunzha'yla birleşir.

GÖLLERİ:
Çeçenya'da Qhjözan-yam (Kuzenoy-Am) adını taşıyan iki göl vardır. İlki Andi dağlarının güney eteklerindedir. Deniz seviyesinden 1869 m. yüksekliktedir. Derinliği 72 m. Yüzölçümü 2 km2. dir.
Aynı adı taşıyan ilkinden daha küçük bir göl daha vardır. Çaroda dağının eteğinde Dyaj (D'ay) köyünün 10-12 km. Ötesinde bulunur. Eni 100m, uzunluğu 200m. derinliği 4 m.'dir.

BİTKİ ve İKLİM:
Çeçenistan'da yüzey şekillerinin çeşitliliği toprağa ve bitki örtüsüne de yansır. Büyük ölçüde yarı çöl özelliği gösteren Nogay Bozkırı kum tepeleri ve çalılıklarla kaplıdır. Güney ve güneydoğuya doğru, Terek Irmağı yakınlarında, kara toprak ve kestane toprakları üzerinde sorguçotu bozkırlarına geçilir. Nogay Bozkırı, Terek ve Sunja vadilerini de içine alır 1.950 m. yüksekliğine kadar dağ yamaçları sık kayın, gürgen ve meşe ormanlarıyla kaplıdır. Daha yükseklerde iğneyapraklı ormanlar, onların üzerinde Alp tipi çayırlar, daha sonra çıplak kayalıklar ve kar-buz tabakaları bulunur. İklim değişkendir ama genellikle kara iklimi hakimdir.
Çeçenistan'da bitki örtüsü denince ilk akla gelen, asırlık ormanlardır. Ülkenin güneyi ise keşfedilmeyi bekleyen botanik bahçeleriyle kaplıdır. Çeçenistan, ovadaki suları bol, arazileri son derece verimli bir ülkedir. Asırlık ağaçların gölgelediği geniş ormanların seyreldiği yerlerde bahçeli evler kuruludur. Ormanlar arasındaki açıklıklarda mısır, tahıl ve her çeşit meyva yetiştirilir, oldukça iyi sonuç alınır. Bu ormanlar Çeçenlerin hayat kaynağıdır. Zira ormanları kendilerine siper edinerek amansız düşmanlarına karşı asırlarca karşı koymuşlardır.
Çeçenistan Ruslar için şiir ve rüya alemidir. Ülke, yeşil ovaları, meyveli ağaçları, çağlayan suları, karlı ovaları ile tatsız hayatından usanmış ruhlar için tek sığınılacak yerdir.
Çeçenistan'daki ormanlar Rus istilasından evvel gayet sık ve zengindi, hatta memleketin savunma duvarları statüsündeydi.
700 m.den yüksek kısımlarda, gürgen ağaçlarına rastlanır. Ovalarda, vadilerde, dağların yamaçlarında bol çayır ve her çeşit bitki vardır. Dağların ördüğü muhteşem dekor, kar bölgeleri, çamlıklar, yeşil yamaçlar, coşkun sular, köpüklü şelâleler, heybet ve güzelliği aynı anda yaşamak, turizm için eşi ve benzeri bulunmayan hususlardır. Bir de buna Sernovodak şehrindeki kaplıcayı da eklersek şahane dekoru bir parça göz önüne getirmiş oluruz.
Kafkasya'da aynı dönemde üç mevsimin yaşanması çok görülür. Bu durum Kafkasya'nın doğal yapısının önemli bir özelliğidir. Kafkasya'nın iklimi, yazları ılık, kışları soğuktur. Senenin büyük bir kısmında dağlar, karla örtülü kalır. Dünyanın hiç bir bölgesinde, tabiat zenginliği açısından eşi ve benzerine rastlanmayan Kafkasya, hali hazırdaki sıkıntılardan kurtulup, tüm Kafkas milletlerini içine alan Birleşik Kafkasya fikri hedefine ulaşırsa geleceğin turizm patlamasına aday bir bölge olabilir. Zira Kafkas Milletlerinin menfaati ve kaderi birdir.
Kafkasya'nın en önemli nehirleri Çeçenistandan geçerek Hazar denizine dökülen Terek nehri ile, Çerkes bölgesinden akıp Karadenize dökülen Kuban nehridir.

DİN:
Çeçenler önce çok tanrılı dine inanırdılar. Aynı inanç devam ederken Gürcü etkisi ile birazda Hıristiyanlığı benimsediler. İslamiyet Çeçenler arasına bölge bölge girmiştir. VIII. ve IX. Yüzyıllarda, güney-doğu tarafında ova ve dağ eteği köylerinde İslamiyet kabul edildi. XV.-XVIII. Asırlarda Çeçenler arasında İslamlık yayılmış ancak eski dini izler de terkedilmemiştir. Tüm kurum ve kurallarıyla benimsenmesi XVIII.asrın sonunda Şeyh Mansur'un (1748-1794) ortaya çıkışıyla gerçekleşmiştir.
Kadiri ve Nakşibendi tarikatları Çeçenya'da son derece güçlüdür.
Çeçenler Şafii mezhebine mensupturlar.

KURUMLAR:
Caharkala'da, Ruslar tarafından yerle bir edilmesinden önce her türlü faaliyet gösteren, Üniversitesi, enstitüleri, tiyatroları, müzeler, sanat okulları, müzik okulları, PTT, televizyon, radyo, ulaşım, bayındırlık, v.b. kurumları vardı.

EKONOMİK YAPISI:
Çeçenistan'ın ekonomisinin temeli petroldür. Petrol çıkarma tesisleri daha çok Caharkala (Grozni) ile Gudermes arasındaki Sunja ve özellikle Malgobek dolayında olmak üzere Sunja ile Terek dağlarında yer almaktadır. Rafineriler ise Rusya'daki benzer merkezlerin en büyüklerinden olan Caharkala'da yoğunlaşmıştır. Petrol boru hatları Hazar Denizi kıyısındaki Mahaçkale'ye, Karadeniz'de Tuapse'ye ve Domets Havzasına uzanır. Bölgede doğalgazda çıkmaktadır. Petrol ve kimya tesisleri için gerekli makine imalatı Caharkala’da bulunmaktadır. Mobilya döşemelik parke ve müzik aleti yapımının yanı sıra gıda işlemede yaygındır. Tarım büyük ölçüde Terek, Sunja ve Alhan-Yurt vadilerinde toplanmaktadır.
1890 yılından sonra Vladikavkaz üzerinden demir yolu ağı geçirilmiş ve bu tarihten sonrada ticaret hayatı ivme kazanmıştır. Çeçenlerin ekonomik çalışmaları XIX.y.y'ın başlangıcına kadar aynı karakterlerini korumuştur